ارزیابی اثرات ژنوتوکسیک و اختلالات اندوکرینی بیس فنل آ با استفاده از بیومارکرهای مولکولی و هورمونی در ماهی شانک زرد باله

بیس فنل آ (bpa) یک ماده شیمیایی صنعتی است که به طور گسترده ای به عنوان ماده خام اصلی در تولید پلاستیکهای پلی کربناته و رزین های اپوکسی به کار می رود و یکی از مشهورترین مختل کننده های اندوکرینی است. حضور این ماده در فاضلاب شهری و پساب های صنعتی و ورود به اکوسیستم های آبی تاثیر زیان باری برروی موجودات آبزی می گذارد. در مطالعه حاضر، اثر bpaبر یکپارچکی dna کبدی، القای ناهنجاری های هسته ای و پتانسیل مختل کنندگی این آلاینده بر تعادل هورمون های تیروئیدی در جنس نر ماهی شانک زردباله (acanthopagrus latus) مورد بررسی قرار گرفت. ماهیان طی دو هفته و به صورت تزریق درون صفاقی، غلظت های 10، 50، 100 و 150 میکروگرم بر گرم وزن بدن ماهیان از bpa را به صورت محلول در روغن نارگیل دریافت نمودند. گروه کنترل حلال، تنها روغن نارگیل را دریافت کردند در حالیکه برروی ماهیان کنترل هیچگونه تزریقی صورت نگرفت. از ماهیان در روزهای 0، 7 و 14 نمونه برداری به عمل آمد. جهت بررسی سمیت سلولی bpa، تعداد ناهنجاریهای هسته ای موجود در اریتروسیت های خون ماهیان شانک زردباله مورد ارزیابی قرار گرفت. bpa باعث القای میکرونوکلئوس در اریتروسیت های ماهیان تیمار شده در مقایسه با گروه کنترل و در روندی وابسته به دوز شد. بعلاوه، میزان یکپارچگی dna کبدی ماهیان شانک زردباله به روش واسرشته کردن dna تحت محیط قلیایی بررسی گردید. نتایج حاصل نشان دهنده کاهش میزان یکپارچگی dna کبدی ماهیان تیمار شده با غلظت های مختلف bpa پس از 7 و 14 روز از در معرض قرار گیری در مقایسه با ماهیان کنترل بود. hsi ماهیان تیمار شده با bpa پس از گذشت 7 روز از در معرض قرارگیری و در یک رفتار وابسته به دوز به طور معنی داری نسبت به گروه کنترل افزایش یافت. این روند معنی داری در هفته دوم آزمایش نیز به طور چشمگیری ادامه یافت. سطوح هورمون های تیروئیدی پلاسما نیز به روش الایزا مورد سنجش قرار گرفت. نتایج حاصل نشان دهنده کاهش معنی داری در مقادیر هورمون تری یدوتیرونین پلاسما و افزایش مقادیر تیروکسین پلاسمای ماهیان تیمار شده در مقایسه با ماهیان کنترل و در یک روند وابسته به دوز بود. نتایج مطالعه حاضر موید پتانسیل بالای ژنوتوکسیک و مختل کنندگی اندوکرینی bpa می باشد. علاوه بر آن می توان اذعان نمود که تستهای بکار رفته در مطالعه اخیر (آزمایش میکرونوکلئوس و شکستگی رشته dna) بیومارکرهای سلولی و مولکولی حساس و مناسبی جهت سنجش bpa محسوب می شوند.